20.01.2022

Uzak bilgisayardaki açık dosyaları listelemek

Yerel bilgisayarda açık dosyaların listesini değişik şekillerde alınabiliyor. Resource Monitor, Process Monitor veya komut satırından handles.exe ile bunu yapmak mümkün. Ama uzak bilgisayardaki açık dosyalar için aynı şeyi yapmak zor. Her seferinde uzak masaüstünden bağlanıp bunu yapmak da istemiyorum. Önce psexec ile handles'i uzak bilgisayarda çalıştırmayı düşündüm ama hem çok yavaş sonuç döndü, hem de dönen sonuçlarda görmeyi istediğim açılan dosya ile bu dosyayı açan proses aynı satırda yer almadığı için find.exe veys findstr.exe ile süzmek mümkün olmadı.

Sonra bugün öğrendiğim başka bir araç buldum: openfiles.exe

Bugüne kadar kullanmamış olmama şaşırmakla birlikte aynı anda şu adreste gösterilen şekilde powershell ile birlikte kullanmak çok hoşuma gitti.

PS> openfiles /Query /S SERVER01 /FO CSV /V | ConvertFrom-Csv | Out-GridView

Bu şekilde gelen grid nesnesinin içinde kelime araması yapmak da mümkün.

Bunu bir powershell fonksiyonu yaparak sadece bilgisayar adını değiştirerek çağırmak da güzel oldu:

function Get-OpenFiles
{
   [CmdletBinding()]
   param(
      [string]$Computername=$env:COMPUTERNAME,
      [string]$Output
   )

   if ($Output -eq "table")
   {
      openfiles /Query /S $Computername /FO TABLE /V
   }
   elseif ($Output -eq "csv")
   {
      openfiles /Query /S $Computername /FO CSV /V
   }
      elseif ($Output -eq "list")
   {
      openfiles /Query /S $Computername /FO LIST /V
   }
   else
   {
      openfiles /Query /S $Computername /FO CSV /V | ConvertFrom-Csv | Out-GridView
   }
}

Bu şekilde hiçbir Output parametresi verilmezse grid yeni bir pencerede grid nesnesinde görüntülenecek. Diğer seçeneklerde de console host içinde tablo, liste ve csv formatında çıktı almak mümkün.

Ek 2022-11-04: Sadece SMB paylaşımında kullanımda olan dosyaları görmek için kullanıyorsak SmbShare modülü ile birlikte gelen Get-SmbOpenFile cmdlet'i de kullanılabilir.

18.01.2022

Powershell ile diskleri yönetmek

Yeni bir disk geldi. Bilgisayara bağlantısını yaptıktan sonra ilk açılışta elbette gözükmeyecek. Öncelikle diski initialize (Diski Başlat) edip disk bölümleri oluşturmalıyız. Bunu grafik arayüz yerine powershell'den yapalım.

Önce bilgisayarda takılı diskleri listeyelelim

> Get-Disk

Number Friendly Name               HealthStatus   OperationalStatus   Total Size Partition Style
------ -------------               ------------   -----------------   ---------- ----------
0      Samsung SSD 860 PRO 512GB   Healthy        Online               476.94 GB GPT
1      TOSHIBA HDWL120             Healthy        Online                 1.82 TB RAW

Son satırda Partition Style olarak RAW gözüken disk, yeni takılan diskimiz. Bunun üzerinde yeni bölümler oluşturmadan önce bu diski initialize etmemiz gerek.

> Get-Disk -Number 1 | Initialize-Disk -PartitionStyle GPT

Initialize-Disk cmdlet'inin varsayılan partition style'ı GPT, yani yazmaya gerek yok aslında. MBR yapmak için açıkça belirtmek gerek.

Bu işlemden sonra diskimiz bir GPT disk olarak bölümlendirmeye hazır. Yeni bir disk bölümü oluşturalım:

> Get-Disk -Number 1 | New-Partition -Size 500GB -Driveletter P -Offset 500GB

Bu komut ile önce disk listesinde görülen 1 numaralı diski seçip new-partition cmdlet'ine gönderdim. Bu cmdlet ile de üzerinde 500 GB'lık bir disk bölümü oluşturup P: sürücü harfi ile erişilmesini istedim. Offset parametresinin varlığını göstermek istediğim için kullandım. Disk bölümünü boş diskin başında değil de ortasında yaratmak istersek bunu kullanabiliriz. Boyut olarak bütün diski kullanmasını istersek -UserMaximumSize parametresini kullanabiliriz.

Son aşamada bu sürücüyü biçimlendirmemiz gerek.

> Format-Volume -Driveletter P -Filesystem NTFS -AllocationUnitsize 8192

Bu komut ile de P: sürücümüzü NTFS dosya sistemi kullanarak biçimlendirip her disk biriminin (segment) 8192 Byte boyutunda olmasını sağladık.

Daha sonra bu disk bölümünün boyutunu değiştirmek istediğimizi varsayalım. Yanlış disk/bölüm üzerinde işlem yapmamak için önce Get-* cmdlet'leriyle seçimizi yapıp sonrasında bu seçimi boru "|" karakteriyle işlemi yapacak cmdlet'e gönderelim:

> Get-Disk -Number 1 | Get-Partition -PartitionNumber 2 | Set-Partition -size 512GB

Daha kısa bir şekilde

> Get-Partition -Driveletter P | Resize-Partition -Size 512GB

da diyebilirdik.

Var olan bir disk bölümünden kurtulmak için

> Get-Partition -Driveletter P | Remove-Partition

Bir diskteki bütün disk bölüm yapısını silmek için

> Clear-Disk -Number 1

Offline bir diski online yapmak için

> Get-Disk -Number 1 | Set-Disk -IsOffline $False


16.01.2022

Çalışan linux sistemde DNS ve DHCP sunucuları bulmak

Açık bir linux sistemimiz var. Geçerli DNS sunucuyu ve eğer IP ataması otomatik yapılmışsa bu atamayı yapan sunucuyu (DHCP) nasıl buluruz?

$ resolvectl dns

Global:
Link 3 (wlp4s0): 8.8.8.8 1.1.1.1

Bu komutla sistemimize ataması yapılmış olan 2 DNS sunucu gözüküyor. Ama bunlardan biri aktif. Diğeri yedek. Hangisi aktif, onu bulmak için de:

$ resolvectl status

Link 3 (wlp4s0)
...
Current DNS Server: 1.1.1.1
...

Şu an çalışan sunucu 1.1.1.1'miş.

Eğer network manager kullanıyorsak nmcli terminal komutundan faydalanabiliriz:

$ nmcli dev show eth0

$ nmcli connection show <wifi-adi>

Bu komutlar çok uzun çıktılar üretebilir. Bu çıktıları sadece DNS bölümü ile sınırlandırmak için

$ nmcli -f IP4.DNS dev show eth0

veya

$ nmcli -f IP4.DNS connection show <wifi-adi>

kullanabiliriz.

Peki DHCP sunucu? En basit yol, /etc/sysconfig/network-scripts/ altındaki ifcfg-ens160 gibi bir isme sahip (sondaki ens160 yerine "ip a" komutu ile görülebilecek ağ arayüzünün ismini koymak gerek) dosyanın içindeki BOOTPROTO satırındaki değere bakmak. Burada dhcp yazıyorsa ağ adresimiz bir DHCP sunucudan atanmıştır. static yazıyorsa elle verilmiştir. Bu dosyada DNS ile ilgili bilgi de var.

Çalışan sistem IP adresini bir DHCP sunucudan almışsa muhtemelen journalctl loglarına bir kayıt düşmüştür. Ama atamayı yapan sunucunun IP adresi geçmiyor olabilir. Fedora'da DHCPACK anahtar kelimesiyle yapılan aramada sonuca ulaştım.

$ journalctl -b -g DHCPACK

Jan 16 02:39:33 fedora dhclient[43751]: DHCPACK of 192.168.0.13 from 192.168.0.1 (xid=0x3ef11a2b)

DHCP bilgisine nmcli çıktılarından da ulaşabiliriz. DNS için yazdıklarıma benzer şekilde DHCP için

$ nmcli -f DHCP4.OPTION dev show eth0

veya

$ nmcli -f DHCP4.OPTION connection show <wifi-adi>

olabilir. Başka bir yol da nmtui (Fedora ve türevlerinde NetworkManager-tui paketi ile gelen) komutunu kullanarak mevcut ağ arayüzü yapılandırmasını da görebiliriz.

Bu bir sonuç vermezse dhcpcd paketi işimizi görebilir:

$ dhcpcd -T wlp4s0

...

wlp2s0: offered 192.168.0.13 from 192.168.0.1

...

Ağda gerçekleşen trafiği izlemek de bir seçenek olabilir:

$ sudo tcpdump -i wlp4s0 udp port 67 and port 68 -vvv

IP yenileme sürecini tetiklemek:

$ sudo dhclient -d -nw wlp4s0

Ya da dhclient.leases dosyasına bakmak (root ile)

# less /var/lib/dhcp/dhclient.leases

Bazı sistemlerde

# less /var/lib/NetworkManager/internal-d785775d-11eb-47a9-84bf-40f2cf9426bb-wlp4s0.lease

Belki de nmap ile bir DHCPDISCOVER broadcast'ı yapmak

$ sudo nmap --script broadcast-dhcp-discover -e eth0


11.01.2022

Ubuntu yansılarını değiştirmek

Ubuntu güncelleştirmeleri için kullanılan sunuculara yansı (mirror) deniyor. Dünya üzerinde, hatta Türkiye'de bile bir sürü yansı var. Bunların hepsi her durumda aynı performansı vermiyor. Hatta bazen erişimlerle ilgili hatalar yaşanabiliyor. Bu durumda değiştirmek gerekebiliyor.

Değiştirme yöntemlerinden biri apt-mirror-updater. Ama bu apt ile değil, pip ile yükleniyor. Yüklü değilse önce pip'i yüklemek gerek:

$ sudo apt install python3-pip

ardından pip ile hedef paketimiz apt-mirror-updater'ı yüklemek gerek

$ sudo pip3 install apt-mirror-updater

Bu paketle birlikte apt-mirror-updater'in aşağıdaki parametrelerine sahip oluyoruz:

apt-mirror-updater -l  # --list-mirrors; yansıları listele
apt-mirror-updater -a  # --auto-change-mirror; otomatik değiştir
apt-mirror-updater -b  # --find-best-mirror; en iyiyi bul
apt-mirror-updater -c  # --change-mirror=MIRROR_URL; verileni seç
apt-mirror-updater -u  # --update (apt update'i kullan ve başarılı sonuç elde edene kadar ara)

Başka bir alternatif de yine pip ile kurulabilen apt-select:

$ sudo pip3 install apt-select

Bununla ülke bazlı bir seçim yapılabilir:

$ sudo apt-select --country TR

Ya da ülkedeki en iyi 3 tanesi seçilebilir:

$ sudo apt-select --country TR -t 3 --choose

2022-08-27 Ek: Bir gün sources.list dosyasının bozulmamış halini bulmak durumunda kalırsak şu adreste bu dosyanın bozulmamış halinin /usr/share/doc/apt/examples/sources.list konumunda bulunduğu, onu etkin liste yapmak için

sudo cp /usr/share/doc/apt/examples/sources.list /etc/apt/sources.list

ile bozulanın üstüne kopyalayabileceğimiz söylenmiş. Ama bu listede universe ve multiverse repository'leri olmadığı, bunları aşağıdaki şekilde ekleyebileceğimiz belirtilmiş:

sudo add-apt-repository universe
sudo add-apt-repository multiverse
sudo apt update

---

[1] https://askubuntu.com/questions/1093451/how-to-switch-apt-mirror-from-the-commandline

Ubuntu'yu yükseltmek

Ubuntu'nun normal ve LTS (Long Term Support) olarak iki farklı yayını (release) var. Normal için yılda 2 kez güncelleme yayınlanıyor. LTS ise daha uzun süre desteğe sahip. Bu yayındaki paketler için de normal yayında olduğu gibi güncellemeler geliyor ama dağıtım (distro) güncellemesi 2 yılda bir. Her ikisi için de yükseltme süreci aynı.

İlk iş mevcut depolarda paket güncelleştirmeleri var mı yok mu bakmak:

$ sudo apt update && sudo apt dist-upgrade

Bu adımda normalde dist-upgrade yerine sadece upgrade kullanırdım. İkisinin farkı şöyle açıklanmış; upgrade sadece var olan paketleri yenileri ile değiştirir. Bağımlılık çakışmalarını (dependency conflict) çözmek için ekranda sorular sorar. dist-upgrade ise bağımlılık çakışmalarını yükseltmekten yana çözer, kalkması gereken paketleri kaldırır, yenileriyle değiştirir vs.

Bu aşamadan sonra sistem bir yeniden başlatmaya ihtiyaç duyabilir. 

$  cat /var/run/reboot-required
*** System restart required ***

ile bakıp gerekiyorsa bir yeniden başlatma yapmamız gerek.

Dağıtım güncellemesini komut satırından yapmak için update-manager-core paketini kurmalıyız. Bazı kaynaklarda ubuntu-release-upgrader-core paketi de önerilmiş, ama gerekli olduğunu görmedim.

$ sudo apt install update-manager-core

Sistemimiz LTS ise normal yayın güncelleştirmelerini almayacaktır. Bir kontrol edelim:

$ cat /etc/update-manager/release-upgrades |grep Prompt

Buradan dönen değer lts (aynen böyle, küçük harflerle) ise sistemimiz bir sonraki LTS güncelleştirmesini bekliyor demektir. Beklemeyelim, hemen güncelleştirip normal döngüye dönelim dersek ilgili dosyadaki LTS'yi normal (hepsi küçük harf olur) ile değiştirmek gerek.

Bu aşamadan sonra dağıtım güncelleştirmesini başlatalım:

$ sudo do-release-upgrade

Kararlı sürüme geçmeden önce geliştirme aşamasında (development) olan sürüme geçiş yapmayı zorlamak için yukarıdaki  komutu -d parametresi ile çalıştırmak gerek:

$ sudo do-release-upgrade -d

Ubuntu GNOME'da GUI ile güncelleştirmelerin kontrolü

$ update-manager -c

ile yapılabilir. Ayrıca yeni yayın geldiğinde bunu bildiren grafik arayüzü tekrar göstermek istersek

$ /usr/lib/ubuntu-release-upgrader/check-new-release-gtk

2022-05-14 ekleme: Mevcut LTS'yi yeni LTS'ye yükseltmek istiyorsak ve yeni LTS sürümü yayınlanmış olmasına rağmen

Checking for a new Ubuntu release
There is no development version of an LTS available.
To upgrade to the latest non-LTS development release
set Prompt=normal in /etc/update-manager/release-upgrades.

şeklinde bir mesajla karşışalıyorsak bunun açıklaması şurada belirtildiği gibi LTS'nin ilk güncellemesinden sonra (örneğin 20.04 LTS'den 22.04 LTS'ye yükseltmek için 22.04.1'in çıkmasını, ki bu da 2022'nin Ağustos ayı başı gibi öngörülmüş) mümkün olacağı. Böyle bir durumda yine de yükseltmek için update-manager'ı -d anahtarı ile çalıştırmak ya da /etc/update-manager/release-upgrades dosyasında Prompt=normal yapmak gerek.

Bazen de güncelleme sisteminde bir bug ile karşılaşılması durumunda geçici olarak yükseltmelerin kapatıldığı da (örneğin 21.10'dan 22.04'e geçiş snapd bug'ı sebebiyle biraz geciktirilmiş durumda) aynı kaynakta belirtilmiş.

Fedora'yı yükseltmek

Fedora her yıl 2 kez yeni sürüm çıkartıyor. Birisi Nisan gibi yılın ilk yarısında, ikincisi de Ekim gibi yılın ikinci yarısında. Ocak 2022 itibariyle güncel sürüm 35. Nisan gibi 36'nın çıkması bekleniyor.

Tümü komut satırından gerçekleşecek bir yükseltme için öncelikle mevcut paketlerimi güncel sürümlerine yükseltmem öneriliyor:

$ sudo dnf update --refresh

Bu adımda yeni çekirdek kurulumu yapıldıysa sistemi bir kez yeniden başlatmak gerek. Yeniden başlatmaya gerek olup olmadığını kontrol etmek için dnf-utils paketini yüklenmesiyle gelen needs-restarting kullanılabilir:

$ sudo needs-restarting -r

Daha önce kurulmadıysa bir sonraki adımda sistem yükseltmesi için ihtiyaç duyulan dnf eklentisini kurmam gerek:

$ sudo dnf install dnf-plugin-system-upgrade

Şu anda amacımız sürüm 36'ya yükseltmek olduğu için aşağıda releasever=36 yazacağız ama daha sonraki yükseltmelerde bu daha yeni sürümler de olabilir. Fedora, resmi olarak tek seferde en fazla 2 sürüm yükseltmeyi destekliyor. Yani sürüm 34 kullanıyorsak doğrudan --releasever=36 yazabiliriz.

$ sudo dnf system-upgrade download --refresh --releasever=36

Buradaki --refresh parametresinin amacı, en son update yaptıktan sonra depolara bir kez daha bakıp yeni güncellenmiş paket var mı yok mu, kontrol etmek. Bu komut duruma göre 1 GB'tan daha fazla verinin indirilmesini gerektireceği için uzun sürecektir. İndirme sırasında, yeni yüklenmekte olan sürüme ait deponun GPG anahtarını doğrulamanız istenecek. GPG Fedora yüklemesini yaptığımız DVD/USB imajı Fedora'nın sitesinden indirildiyse ve çok büyük bir kumpasın içinde değilsek bu zaten doğru anahtar olacaktır ama yine de bir kontrol etmek için https://getfedora.org/security/ adresine girip bakabilir, yeni sürüme ait anahtarı ekranda yazan ile karşılaştırabiliriz. Benzer şekilde rpmfusion deposu kuruluysa bu depoların da (free ve non-free) GPG anahtlarını https://rpmfusion.org/keys adresinden doğrulayabiliriz.

İndirme tamamlandıktan sonra ekranda bir sonraki adımda çalıştırılması gereken adımlar yazacak:

$ sudo dnf system-upgrade reboot

Bu adımda az önce indirilen paketlerin tümünün kurulması gerçekleşecek. Fedora eğer grub menüsünde ilk sırada değilse başında durup açılmasını sağlamak ya da belki grub'da geçici bir süre varsayılan yapmak gerekebilir. Tüm kurumlum işlemleri tamamlandıktan sonra, hiç ciddi bir sorunla karşılaşmadım, umuyorum ki normal açılacak. Sonra kısa bir temizlik yapmak iyi olabilir:

$ sudo dnf system-upgrade clean

$ sudo dnf clean packages


snap

Fedora'nın flatpak'ine karşı Ubuntu'unun snap'i. Elbette bir tek bu iki dağıtımda değil, başka dağıtımlarda da kullanılıyor, ikisi de. Wikipedia'ya göre önce Flatpak yayınlanmış, sonra snap. Aslında Snap hakkında Flatpak'in çıkışına karşı yapılmış ve kullanıcıları Canonical ekosistemi içinde tutmaya yönelik, açık kaynak kod anlayışına ters bir hareket olduğu söylenmiş.

Bütün bu önbilgiler ışığında, Flatpak'e girdikten sonra snap'e de bir giriş yapayım.

Varsayılan olarak kurulu geliyor, gelmiyorsa

$ sudo apt install snapd

ile kurulabilir. Kurduktan sonra bir paket aratmak için find komutu kullanılır:

$ snap find spotify

ya da kurulu olan paketleri görmek için

$ snap list

bir paket ismi ile de listeleme yapılabilir

$ snap list spotify

Kurmak içinse 

$ snap install spotify

Kurulu snap paketleri için güncellemeleri görmek için

$ snap refresh --list

Bir paketi (örneğin spotify) güncellemek için

$ snap refresh spotify

Tüm güncellemeleri kurmak için ise

$ snap refresh

Snap logları journalctl ile kaydediliyor. Görmek için 

$ journalctl -u snapd

Snap ile kurulan spotify şöyle bir konumdan çalışır:

/snap/spotify/56/usr/share/spotify/spotify


Flatpak

Fedora, flatpak adındaki ek paket yönetim sistemini kullanıyor. Zaten rpm paket yöneticisi vardı, bir de ek paket yöneticisine niye ihtiyaç duyuldu sorusuna iki şekilde cevap verilebilir; birincisi her türlü paket depolarda yok. Çoğu dağıtım özgür ve açık kaynak kodlu yazılımlara sahip depoları varsayılan olarak hizmete sunuyor ama özgür yazılımlar her ihtiyaca cevap veremeyebiliyor. Bu gibi durumlarda rpmfusion depolarını etkinleştirmek, ya da copr gibi (Ubuntu'da ppa gibi, Manjaro'da AUR gibi) ek çözümler kullanılabilir. Flatpak, Snap ve AppImage de bu açıdan benzer bir amaca sahip. Ama cevabın ikinci kısmı; sandbox ortamı. Yani izole bir çalışma ortamı. Buradaki izlosyon ile bilgi güvenliği amaçlı izolasyon kastedilmiyor olabilir; benim gördüğüm kadarıyla sadece paket bağımlılıkları açısından bir yalıtım söz konusu. Flatpak ile yüklenmek istenen paketin bağımlılıkları sistemde yüklü olan sürümlerle aynı olmak zorunda değil. Bu işin dezavantajları da yok değil, ama bazı durumlarda kullanmak avantajlı olabilir. Nasıl kuracağımıza gelirsek, Fedora'da varsayılan olarak yüklü geliyor ama önce gelip gelmediğine bi bakalım:

$ rpm -q flatpak

veya 

$ dnf list installed flatpak

yüklü değilse de flatpak'i yüklemek gerek:

$ sudo dnf install flatpak

Bir sonraki adımda bu vesileyle sadece Fedora'da değil, Ubuntu'da da kullanılabildiğini öğrendiğim flathub deposunu ekleyeceğiz. Ama önce var mı, yok mu bi kontrol edelim:

$ flatpak remotes

Yoksa depoyu ekleyelim:

$ sudo flatpak remote-add --if-not-exists flathub https://flathub.org/repo/flathub.flatpakrepo

Aradığımız paketi https://flathub.org/home adresinden ya da komut satırından, örneğin

$ flatpak  search spotify

şeklinde arayıp bulabiliriz. Ben örnek olması açısından Spotify'ı ve Nootka'yı yükleyeceğim:

$ sudo flatpak install flathub com.spotify.Client

$ sudo flatpak install flathub net.sf.nootka

Bir GUI varsa menüye kısayolları eklenebilir, ama olmaması durumunda yüklenen uygulama komut satırından şu şekilde çalıştırılabilir:

$ flatpak run com.spotify.Client

Kurulu paketleri listelemek için

$ flatpak list

Bu şekilde kurulan çalışma zamanı kütüphaneleri de listelenir. Sadece flatpak'e kurmasını komutunu verdiğimiz uygulamaları görmek istersek:

$ flatpak list --app

ya da tam tersi çalışma zamanı kütüphanelerini istersek

$ flatpak list --runtime

Kurulu tüm uygulamaları (veya belli bir uygulamayı) güncllemek için

$ flatpak update (veya paket adıyla herhngi bir paket de güncellenebilir)

Flatpak kayıtları journalctl ile tutulur. Ayrıca flatpak'in history komutu da kullanılabilir.

Flatpak'e benzeyen snap ve AppImage var.