Linux hizmetleri ve systemd

sysemd, linux dünyasında çok tartışılan bir konu. Ama birçok dağıtım da bunu kullanmaya başladı. Ben daha çok bu bileşen ile linux'ta hizmetlerin nasıl yönetileceğine değineceğim.

Öncelikle systemctl komutuna terminalde aldığınız cevap

systemctl is not installed

gibi birşey olursa muhtemelen systemd dışında bir init sistemi kullanan bir linux dağıtımıyla karşı karşıyayız demektir.

Çalışan hizmetlerin bir listesini almak için kullanılacak komut

systemctl list-units

olacaktır. Systemctl yardım sayfasında hafızadaki birimleri listeler denmiş. Bu komut varsayılan olarak etkin birimleri (unit) listeler. Bunun yerine sadece

systemctl

ile de aynı şeyi yapabiliriz. Bu komut ile listelenen tablodaki LOAD, ACTIVE ve SUB sütunlarında yer alan değerlerin anlamları şöyledir:

LOAD: loaded / not-found / bad-setting / error / masked. ilgili birim dosyası bulundu ve yüklendi veya bulunamadı, kötü yapılandırma, hata, maskelenme.

ACTIVE: active / inactive. birimin durumu; etkin veya değil.

SUB (substate): running / dead / exited / plugged / mounted. Bu sütunda yer alan değerler ACTIVE sütununda verilen durum bilgisi ile ilgili daha ayrıntı vermek için kullanılır. Değerler sistemden sisteme, sürümden sürüme değişebilir. Tam listeyi görmek için systemctl --state=help kullanılabilir.

unit olarak ifade edilen birimler hizmetler olabildiği gibi soketler, zamanlayıcılar da olabilir. Systemd'nin haberdar olduğu tüm birim dosyalarını listelemek için

systemctl list-unit-files

kullanılabilir. Bunların içinden sadece hizmetlere ait birim dosyalarını listelemek için

systemctl list-unit-files --type=service

kullanılır. Bu komut sonucunda STATE sütununda görülebilecek değerlerin anlamları şöyle olur:

enabled: etkin birim
disabled: etkin olmayan birim

static: Birim dosyasında birimin etkinleştirilmesi için bir "kurulum" (install) bölümü yok demektir. Bu gibi birimler ya başka bir birimin bağımlılığı olarak başlar ve dururlar, etkinleştirilemezler.

masked: etkinleştirilmesi bile engellenmiş birimler.

Bir birimin özelliklerini görmek için

systemctl show docker.service

Bu komutla bir sürü özellik listelenir. Sadece bir özellik için -p <property> gibi özellik değeri listelenebilir. 

systemctl show docker.service -p Type

Bir birime ait yapılandırma dosyasını görmek için

systemctl cat docker.service

komutunu kullanabiliriz. Genel olarak birim adının noktadan sonraki .service son ekini atlayarak

systemctl cat docker

kullanabiliriz.

Sırasıya bir hizmeti (servis) durdurmak, başlatmak ve yeniden başlatmak için aşağıdaki komutlar kullanılır:

systemctl stop docker
systemctl start docker
systemctl restart docker

Bazı birimler reload komutunu destekler. Restart'tan farklı olarak bu komut sadece değişen yapılandırma dosyalarını tekrar yükler ve hizmeti ayarları duraksamadan değiştirilebilir.

systemctl reload docker

Bir hizmeti etkinleştirmek veya tersi için

systemctl enable docker
systemctl disable docker

kullanılır. Bir hizmetin durumunu görmek için

systemctl status docker

veya kısaca etkin olup olmadığını görmek için

systemctl is-enabled docker

ya da

systemctl is-failed docker

kullanılabilir.

list-unit-files ile sistemdeki etkin olan veya olmayan tüm birim dosyaları listelendi. Peki sistemdeki aktif birimleri (units) görmek için ne yapılabilir? Elbette

systemctl list-unit-files --state=enabled

gibi bir komut kullanılabilir ama etkinleştirilmiş ama mevcut durumu "çalışıyor"dan farklı olan tüm birimleri görmek için ilk başta yazdığım gibi şu komut daha uygun:

systemctl list-units

ya da, hiçbir parametre kullanmadan sadece systemctl de aynı işi yapıyor. [1]'de list-units ve list-unit-files arasındaki fark için şöyle denmiş:

"list-units, sadece systemd'nin gerekli görüp hafızaya aldığı birim dosyalarını listeler."

Bu durumda list-units'in, list-unit-files'ın bir altkümesini listelediğini düşünebiliriz. Aynı kaynakta birim için de şöyle bir tanım yapılmış:

"Birimler, systemd'nin bildiği kaynakların temsil edildiği dosyalardır."

Bir birimin bağımlılıklarını görmek için

systemctl list-dependencies docker

kullanılabilir.
---

[1] https://www.digitalocean.com/community/tutorials/how-to-use-systemctl-to-manage-systemd-services-and-units
[2] https://wiki.archlinux.org/index.php/Systemd

[3] https://adamtheautomator.com/ubuntu-systemctl/