uBlock Origin Lite

Bu geçişi kaçırmışım. Bir ara Google'ın Chrome tarayıcısının eklentileri için oluşturduğu Manivest v3 vardı. uBlock Origin'in v3 uyumlu olmadığından bahsediliyordu ve Chromium tabanlı tarayıcılarda artık güvenilir bir reklam engelleyicinin kalmayacağı düşünülüyordu. Bu dönemde uBlock Origin'in v3'e uyumlu sürümü Lite çıkmış. Chrome Web Mağazası'nda artık uBlock Origin Lite var.

İkinci sırada gözüken uBlock, Raymond Hill'in geliştirdiği eklenti değil.

Madem ortada bir "Lite" sürüm var, merak ettim neleri yapabiliyor, neleri yapamıyordur. Benimle birlikte merak edenler de varmış. Örneğin ssg'nin ekşi sözlük'teki 28.09.2022 tarihli entry'si:

Temel olarak olay bundan ibaret. Firefox'ta hala manifest v2 uyumlu tam sürüm bir uBlock origin kullanılmaya devam ediyor. Ama Chrome Web Store'da artık bu yok, onun yerine v3 uyumlusu var. Daha kısıtlı özellikleri var.

• Youtube reklamları artık engellenmiyor.
• Filtreler otomatik olarak güncellenmiyor, sadece yeni sürüm çıktığında o yüklenirken güncelleniyor.Merak ettim, m
• Bazı durumlarda regex tabanlı filtrelemeler çalışmıyor.

Ayrıntılar için aşağıdaki bağlantılara bakılabilir. Ama ilk bağlantıda da dediği gibi, uBlock en iyi Firefox'ta çalışıyor.

---

https://github.com/gorhill/uBlock/wiki/uBlock-Origin-works-best-on-Firefox
https://github.com/uBlockOrigin/uBOL-home/wiki/Frequently-asked-questions-(FAQ)
https://github.com/uBlockOrigin/uBlock-issues/issues/338#issuecomment-1332300191
https://github.com/uBlockOrigin/uBlock-issues/issues/338#issuecomment-1507539114
https://www.aboutcookies.org.uk/ad-blockers/ublock-review

uBlock sebebiyle görüntülenemeyen sayfalar

uBlock Origin olmazsa olmaz. Ama bazı sayfalarda bileşenlerden bir veya birkaç tanesini engellediği için sayfa ya hiç görüntülenemiyor ya da bozuk görüntüleniyor. Bu durumda -muhtemelen- araç çubuğunda bulunan uBlock'un kırmızı simgesinin üzerinde engellenen içeriğın sayısı yazıyor. Bugüne kadar bu gibi sorunları çözmek için görüntülenemeyen sitelerde uBlock'u tamamen kapatarak yapıyordum. Bu nasıl yapılır; araç çubuğundaki kırmızı kalkan sembülünü tıklayarak açılan küçük penceredeki mavi aç/kapat simgesini tıklayarak rengini griye çevirdikten sonra hemen sağında çıkan sayfayı yeniden yükle simgesine tıklayarak.

Ama daha iyi bir yolu var. Öncelikle yaşanan sorunun uBlock Origin'le mi ilgili olduğunu anlayabilmek için geliştirici araçlarından "Ağ" sekmesine geçerek burada (muhtemelen sayfayı yeniden yükledikten sonra) en soldaki "Durum" sütununda örneğin kırmızı bir 🚫 sembolü olan satırların "Aktarılan" sütununda "uBlock tarafından engellendi" yazanlara bakmalıyız. Bu şekilde soruna yol açabilecek bir bileşenin mi engellendiğini hakkında bir fikir sahibi olabiliriz. Ama bu engellemeye hangi kural sebep oldu? Daha da önemlisi şu anda görüntüleyemediğimzi sayfa için nasıl bir istisna kuralı oluşturabiliriz?

 

Yukarıdaki görselde sağ alt köşede yer alan "Daha az" etiketinin üstündeki dişlilerin hemen solundaki simge uBlock Origin'in işlem kaydını tutan günlükçüye ait. Geliştirici araçlarının ağ sekmesindeki satırlar genel olarak Firefox'un her bir öğenin (resim, html sayfası veya script gibi) aktarımı ile ilgili sonuçları listeliyor. Aktarılamayanlar ile ilgili sorumlu uBlock gösteriliyor. Ama günlükçüde ise hangi kural sebebiyle aktarılamadığı, hatta bu sorunu gidermek için nasıl istisna oluşturulabileceği gösteriliyor. Örnek olarak aşağıdaki ekranda kırmızı satırlar uBlock Origin tarafından engellenen içeriğe ait. Fare ile kırmızı satırlardan birine tıkladığımız ne sebeple engellendiği gösteriliyor. Aşağıdaki örnekte en alttaki cloudflareinsights.com'a tıkladığımda açılan küçük pencerede ise daha ayrıntılı bir şekilde hangi filtrenin (||cloudflareinsights.com^) ve hatta hangi listede (Peter Lowe's Ad and tracking server list) yer alan kuralın bu sonuca yol açtığı gösterilmiş. URL satırında ise sorun yaşadığımız sayfanın adresindeki eşleşme vurgulanmış.

Sorunun ne olduğunu, hangi filtre veya hangi listeyle ilgili olduğunu bulduk. Yapılabilecek şeylerden birisi listeyi devreden çıkarmak. Yukarıdaki görselde Peter Lowe's Ad and tracking server list'i devreden çıkarmak için uBlock Origin'in ayarlarından "Filtre Listeleri" sekmesine geçerek altlara doğru "Çok amaçlı" başlığının altında yer alan Peter Lowe's öğesinin başındaki kutunun işaretini kaldırarak yapabiliriz.

Bu en fazla yan etkiye sahip çözüm. Bu şekilde bundan sonra gireceğimiz bütün sitelerde, Peter Lowe'nin bütün çalışmalarını devre dışı bırakıyoruz. Daha az yan etkiye sahip bir çözüm için bir önceki resimde yer alan "Peter Lowe's Ad and tracking server list" bağlantısını tıklayarak açıkan pencerede bizim konumuzla ilgili olan filtreyi bulup (||cloudflareinsights.com^) bunu silebiliriz (aşağıda sarı ile işaretlenmiş tüm satır).

Ancak bu çözüm de bazı yan etkilere sahip. cloudflareinsight.com bir sebeple bu listeye alındığına göre bence bu listede kalmalı. Sadece bu sitede bu adrese erişebilmek için ise yapılabilecek daha farklı bir şey var. Yine günlükçünün ekran görüntüsünde görülen küçük pencerenin statik filtre sekmesine geçtiğimizde bize bir filtre oluşturmayı öneriyor, sadece seçili olan öğe ve bulunduğumuz site ile ilgili.

Bizim ihtiyacımız olan sondaki açılır kutuyu "Engelle" olarak değil, "İzin ver" olarak ayarlamak. Oluştura bastığımızda yeni filtre oluşturulmuş olacak. Bir sebeple bu filtreyi silmek veya değiştirmek istersek konumu uBlock Origin'in ayarlar sayfasında Filtrelerim sayfasında. Eğer çok filtre varsa orada oluşturduğumuz filtrenin aramasını yukarıdaki küçük kutuya yazarak yapabiliriz.

Kurallar oluşturmak hakkında bilgi için şu adres tıklanabilir.

Medya tuşlarıyla videoları kontrol etmemizi sağlayan tarayıcı: Firefox!

Ardı ardına birbirinden güzel özellikler ile karşımıza çıkan açık kaynak kodlu internet tarayıcımız, canımız ciğerimiz: Firefox!

En yeni özelliği yine çok hoşuma gitti. Klavyelerimizde ve kulaklıklarımızda yer alan medya kontrol tuşları ile artık Youtube videolarımızı ve tarayıcımızda oynatılan diğer medyaları kontrol edebiliyoruz.

Yazılanlara göre Windows 7'yi desteklemiyor. Linux'ta gtk tabanlı masaüstlerinde destekleniyor denmiş, ama 3.36.7 gnome-shell'e sahip Fedora 32'de de çalışmadı. Olsun, yakında çalışır.

Olur da bu özelliği kapatmak istersek adres satırına about:config yazdıktan sonra 

media.hardwaremediakeys.enabled = false

yapmamız gerek. Ayrıca bir de timeout özelliğinden bahsedilmiş:

media.mediacontrol.stopcontrol.timer

Bunu etkinleştirdikten ve varsayılan olarak 60 saniyelik bir süre geliyor (onu da media.mediacontrol.stopcontrol.timer.ms ile değiştirebiliyoruz). Firefox'ta çalan medyayı durdurduktan 60 saniye sonra medya kontrol dışına çıkacak.

---

[1] https://docs.google.com/document/d/1c4FivJpvAjjw9Uw-jn7X1UjGOoWkANXOulNyqDWs83w/edit#heading=h.wsp2v2xk20e

vSphere client is no longer authenticated hatası

Bir süredir Chrome ve Firefox üzerinde yaşadığımız şu hata çok can sıkıcı olmaya başlamıştı.

Çözüm olarak Firefox'un "Private Windows" gibi gezinme bırakmayan güvenli kipleri ile açıyordum ama alışkanlıkları ve düzeni (!) olan biri için bu bile çok zor.

Neyse, bir süre önce bu konu ile ilgili arama yapmıştım ama doğru sonuçlara ulaşamamışım anlaşılan. Şimdi baktığımda daha güzel sonuçlar buldum. Örneğin şu sayfa. Çözüm olabilecek 3 olasılıktan bahsedilmiş:

1. Çok olası olmamakla birlikte ESX sunucu üzerinde /etc/vmware/vsphere-client/webclient.properties içindeki

session.timeout=120

değerini tekrar ayarlamaktan bahsedilmiş. Bu adımı doğrudan atladım, çünkü buraya bir müdahalem olmadı.

2. Daha da zayıf bir ihtimalle yerel ağda SSO hizmetinin çalışmasını sağlayan isim çözümleme sisteminin farklı bir DNS sunucu kullanımı ile bozulması olasılığından bahsedilmiş. Bunu da atladım.

3. Tarayıcıda cookie'lerin bozulmuş olması durumu. Hemen Firefox > Options'a (Firefox > Seçenekler) girdim. Oradan Privacy & Security (Gizlilik & Güvenlik) alt alanına geldim. Burada Cookies and Site Data (Çerezler ve Site Verisi) başlığı altındaki "Manage Data" (Verileri Yönet) düğmesine basarak tarayıcımdaki tüm çerezleri görüntüledim.

Bu çok karışık olduğu için vCenter Appliance sunucumun ismini yazarak listeyi sınırladım.

Gösterilen tüm çerezler benim hedefimdekiler olduğu için aşağıdaki "Remove All Shown" düğmesine tıklayarak tüm çerezleri sildim.

Bundan sonra herşey eskisi gibi oldu. Bu eskiye merak ne menem birşeyse...

Firefox Containers

Arama motorlarının genel arama alışkanlıklarımız hakkında gereğinden çok fazla bilgiye sahip olmasına, alışveriş sitelerde incelediğimiz şeylerin daha sonra başka yerlerdeki Google reklamları ile de karşımıza gelmesine, kişisel verilerimizin sanal dünyanın malı haline gelmesine karşıyım. Bu sebeple alışveriş sitesinde aradıklarımın orda kalmasını, arama motorlarında aradıklarımın anında unutulmasını ve her girdiğim sitenin arka planda benim ile ilgili yüzlerce veri tutmasını istemiyorum.

Bu konular hakkında söylenecek çok şey var ama uzatmadan konuya girmek istiyorum. Firefox'un yeni bir özelliği var: Containers. Türkçe sürümünde kapsayıcı sekme olarak geçiyor. Ama ben bu yazıda Containers'ı kullanacağım.

Amaç şu: her siteye girdiğimizde çerezler kullanıyoruz. İşleyiş açısından çerezlerin kaçınılmaz olduğu durumlar var. Ama kesinlikle kaçınılabilir olduğu durumlar da var. Containers işte bu amaçla tarayıcı sekmelerini gruplayarak iki grubun birbirlerinin çerezlerine erişimlerini engelleyen bir yöntem. Bu özelliği kullanmak için bir eklenti yüklemek gerekiyor. Eklenti de Mozilla Vakfı'nın bir ürünü: Multi-Account Containers.

Yükledikten sonra örneğin sosyal medya siteleri için bir container yaratıp tüm sosyal medya sitelerini bu container içinde açarsanız diğer sitelerin sosyal medya sitelerinde açtığınız oturumlardan hiç haberi olmuyor. Veya alışveriş siteleri için bir container yaratıp tüm alışverişlerinizi bu siteler içinde yaparsanız diğer sitelerde bu alışveriş sitelerinde yaptığınız gezintiden hiç bilgisi olmuyor.

 

Firefox'u seviyorum. Bu tür gizlilik ilkelerine önem verip kullanıcıların verilerini koruyup rahatça gezinmelerini sağlayacak adımlar atıyor. Ama pazar payı gittikçe azalıyor. Bu durumda rakiplerinin karşısında bir gün "artık devam edemiyoruz" diyecekler diye de korkuyorum.

2023-07-05 Ek: Ya ilk kullanımda farketmemişim, ya da sonradan eklenmiş. Container sırasını değiştirmek mümkün. Bunun için araç çubuğunda yer alan simgesini tıkladıktan sonra (ya da Ctrl+. kısayolu ile) Manage Containers komutu ile açılan menüde container isimlerini tutup sürükleyerek istediğimiz sırayı elde edebiliriz. Her seferinde fare ile açmaktan kaçınanlar için ise eklenti seçeneklerinde kısayol tanımlamaları var. Varsayılan olarak Ctrl+Shft+<sayı> kısayolu kullanılıyor. <sayı> kısmı da varsayılan olarak container sırasına göre atanıyor. Yani ilk sıradaki container'ı klavye kısayolu ile açmak için Ctrl+Shft+1 kullanabiliriz.

uBlock Origin yeni yetkiler istiyor

Firefox'taki favori eklentim uBlock Origin. Sadece reklamlardan kurtulmak için değil, popup'ları engelemek hatta takipçilerden kurtulmak için de mükemmel.

Son zamanlarda Firefox üzerinde yeni izinler istiyordu. İnceleme fırsatım olmadığı için bir süre erteledim bu izni verme işini. Ama karantina zamanlarında vakit bulabildim.

Öncelikle yeni farkettim, https://ublock.org/ diye bir çakma site var. İlk başta bunu resmi eklenti sitesi sandım. Ama bu adrese girmeye çalıştığımda uBlock bunu engelleyince ziller çalmaya başladı.

Girmeyelim, girenleri engelleyelim.

Projenin resmi sayfası github üzerinde https://github.com/gorhill/uBlock  adresinde. Wiki sayfası ise https://github.com/gorhill/uBlock/wiki adresinde.

Bu konuyu açıklığa kavuşturduktan sonra gelelim izne. Firefox'un üç çizgili menüsünün üzerinde sarı ünlem işareti çıkıyor. Tıklayınca da aşağıdaki gibi bir mesaj.

Yeni izinler vermeyi tıklayınca da aşağıdaki gibi:

Konu uBO wiki sayfasında açıklanmış ama çok daha basit bir açıklamayı r/uBlockOrigin subreddit'inde bulabildim. Nihai olarak şöyle diyor:

kotusite.com gibi bir engellenmiş siteniz bulunuyor. Sizin hergün girdiğiniz ornek.com sitesi de kotusite.com'un takipçi kodlarını kullanmak istiyor. Ama doğrudan kullansa sizin karalistenizde olduğundan yükleyemeyecek. Bunun için ks.ornek.com gibi bir alan adı yaratıyor, bunu da kotusite.com adresine yönlendiriyor. Bu şekilde kotusite.com'un bütün istenmeyen kodları çalışmaya başlıyor.

Bu iki alan adının aslında aynı IP adresine işaret ettiğini bilmemiz durumunda engellemeyi yapabileceğimiz gerçeğinden yola çıkarak uBO bizden bu isim-IP çözümlemesini yapma yetkisi istiyor.

Bilişim camiası bunda bir sakınca görmemiş. Yapabiliriz.

Firefox'ta saatin yanlış algılanması

Kullandığım bir web uygulaması, Firefox'ta saatleri 3 saat geride gösteriyordu. Sunucu tarafında ve bilgisayarımdaki saat/zaman dilimi ayarlarının normal olduğunu doğruladıktan sonra aynı uygulamayı kullanan başka bilgisayarlarda da kontrol ettim: hiçbir sorun yoktu. Demek benim bilgisayarıma özgü bir sorun.

Aklıma Process Explorer ile firefox'un ortam değişkenlerini incelemek geldi. Şöyle bir ekranla karşılaştım:

Komut satırından kontrol ettiğimde böyle bir ortam değişkenimin olmadığını da doğruladım:

Demek ki birşey, firefox'un

set TZ=UTC

ile başlamasını sağlıyor. Bunu doğrulamak için firefox'un içinden Dosya>Aç komutunu vererek C:\Windows\System32 klasörüne gidip cmd.exe'yi sağ tıklayarak çalıştırı seçtim (Aç değil!). Açılan yeni komut satırı penceresinde aynı şeyi denediğimde ise şunu gördüm:

Bu nasıl oluyor diye bir kez daha aradığımda, daha sonuca yönelik kelimeler kullandım sanıyorum, bu sefer şu sayfayı buldum. Anlaşılan TOR browser'dan örnek alınarak adapte edilen yeni finger printing özelliğini etkinleştirince bu da bir özellik olarak geliyormuş.

O kadar sorunun kısa bir süre önce kendi yaptığım bir değişiklikten kaynaklanıyor olmasına sevinsem mi, üzülsem mi bilemedim.

Tarayıcı kullanımı

Yıllarca süren Internet Explorer'ın egemenliğinde varolma savaşı veren Firefox'un zar zor ve yavaş yavaş yükselişte olduğu dönemde çıktı Google Chrome. Şimdi en çok kullanılan tarayıcı (browser) oldu.

Ocak 2012 tarihli şu yazımda Chrome'un, isteksiz ve beceriksiz bir projenin ürünü gibi gözüken Internet Explorer'ın karşısındaki yükselişinden bahsederken heyecanlı bir dil kullanmışım. O günden bu güne çok şey değişmiş. Aşağıdaki dünya haritası artık neredeyse tek renkli:

Wikipedia'nın söylediğine göre bu harita Ekim 2014 verilerine dayanarak StatCounter tarafından hazırlanmış. Yeşiller, tahmin edeceğiniz gibi, Chrome. Turuncu ise Firefox. Dünyanın hiç tahmin etmediğim bölgelerinde kullanılıyor olması güzel. Mavi ise faydasız IE.

Geçen ay [1,2] IE geliştirici şefi Dean Hachamovitch'in Microsoft'tan ayrıldığına dair bazı haberler vardı. Yeni CEO'su Satya Nadella önderliğinde kalıplaşmış bazı önyargılarından [1,2] kurtulan Microsoft'taki bu gelişmenin yeni başka gelişmelerin işareti olduğu belliydi. Hachamovitch'in gidişinin ardından Windows 10'da (Neden 9 değil?)IE'nin yerini alacak yepyeni bir tarayıcının olacağına dair haberler duyulmaya başlandı [1,2].

Bu harita çok renkliyken standartlaşma sorunları vardı. Ama tek renkliyken de tekelleşme sorunları olacak. IE'nin %70'lerle piyasanın hakimi olduğu dönemlerin kimseye faydası olmamıştı. Bu duruma acil bir çözüm lazım bence. Nedense arkasında Microsoft veya Google gibi büyük bir güç olmayan Firefox ve Opera gibi tarayıcılar bana daha güvenli geliyor. Ama gayri ihtiyari Chrome kullanır olduk.

Firefox'ta Flash içeriğini eklentisiz engelleme

Ziyaret ettiğim sayfaların kenarında köşesinde yer alan Flash içeriğinin sesli ve görüntülü olarak hemen harekete geçmesinden hiç hoşlanmıyorum. Bunu bir süredir Firefox'un NoScript eklentisi ile yapıyordum. Ama Firefox'un 14 sürümünden beri bu işi çok basit bir şekilde yapılabileceğini bugüne kadar ben de bilmiyordum.

Yeni açılan bir sekmeye about:config yazıp

plugins.click_to_play

değerini true yapmak yeterli. Bu işlemden sonra ziyaret edilen sayfadaki bir eklentinin etkinleştirilmesi için aşağıdaki gibi bir izin mesajı görüntülenecek.

Flash'ın yeni sürümlerindeki güncelleme düzeni

Bazen FlashPlayer'ın güncellenme penceresi çıkar karşıma. Çok dikkat etmem, muhtemelen bilgisayarı yeni başlattığımda görünür.

Ama o pencere nasıl açılır, günlük mü, haftalık mı, aylık mı, bilmiyorum. Bir gün yine açıldığında bekletip Process Explorer'ı açtım. Bir penceredan ilgili prosesi bulan butona basarak bunu Flash'ın update penceresinin üzerine sürükledim.

Nihayetinde Flash Update'in prosesi ortaya çıktı: %systemroot%\system32\Macromed\Flash klasörünün altındaki FlashUtil11c_Plugin.exe dosyası. Process Explorer'da bu prosesi çift tıklayarak komut satırından nasıl başlatıldığını görmek istedim. Nihayetinde aşağıdaki pencerede görüleceği gibi -update plugin argümanlarıyla çağrıldığını gördüm.

Peki bu proses durup dururken nasıl oluyor da çalışıyor? Muhtemelen registry'de bir giriş vardır diye düşünüp registry'yi aradım, ama hiçbir ilgili giriş bulamadım. Bu garip işte. Biraz uğraşmam gerekecek.

Avı için pusuya yatan avcı misali, uzun bir gözlem sürecine girdim. Bu sefer de Process Monitor'ü açtım. Sadece registry olaylarını takip etmek istiyorum. Bu sebeple önce araç çubuğundaki sadece registry butonunun basılı kalmasını sağladım.

Daha sonra Ctrl+L'ye basarak yakalanacak olayların arasından sadece registry yolunda flash geçen olayları süzmek amacıyla aşağıdaki girişi yapıp "Add" butonuna bastım.

Bir de Filter menüsünden "Drop Filtered Events"i işaretledim, çünkü uzun süre Process Monitor'ü açık tutmak milyonlarca gereksiz olayı yakalayacak, ve bunlar da sanal bellekte depolanacağından (eğer File menüsünden Backing Files ile bunu değiştirmediysek) bir süre sonra yetersiz sanal bellek hataları ile karşılaşacağız.


Bu işi birkaç gün tekrarladım. Sonunda oltama birşey takıldı. FlashUtil11c_Plugin.exe'in çalışmasını sağlayan [HKCU\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\RunOnce\] anahtarının altındaki FlashPlayerUpdate girişiymiş.

 

 

 Bu giriş,yukarıda bahsettiğim gibi daha önce yoktu. Buraya bunu kim yazıyor? Bunu bulmak için yukarıdaki süreci bir daha, fakat bu sefer filtre olarak yine path'e flash yerine runonce yazarak tekrarladım. Aynı şekilde "Drop Filtered Events" seçili olmalı.

Bu da birkaç gün sürdü. Sonunda katlili buldum: plugin-container.exe!

plugin-container.exe, firefox'un. Plugin'lerinin firefox.exe prosesinden bağımsız olarak çalışması için geliştirilmiş bir yöntem. Bu sayede Flash gibi plugin'lerde bir sorun olduğunda sadece plugin sonlanıyor, asıl sekme veya firefox prosesine birşey olmuyor. Eskiden böyle olmuyordu, flash sebebiyle bütün firefox çöküyordu, herkes sebebinin firefox olduğunu düşünüyor, "firefox çok çöküyor" şeklinde bir yanılgı oluşuyordu.

Flash'ın güncellenme işini bir browser bileşenine bırakması garip gibi görünse de aslında olay şöyle oluyor; sistemdeki flash sürümü her tarayıcı için farklı olabiliyor. Örneğin benim sistemimdeki durum şöyle (Denetim Masasındaki flash appleti)

Buradaki ActiveX sürümü Internet Explorer'ın kullandığı Flash'ın sürümü, Plug-in sürümü ise Firefox'un kullandığı Flash sürümü. Çıkan sonuç şudur ki, Flash sadece kullandığınız tarayıcı için, ve kullandığınız sürece güncelleniyor. Firefox kullanıyorsanız bu iş bu şekilde. Internet Explorer'ımın sürümünün eski olmasının sebebi de onu daha seyrek kullanıyor olmam. Google Chrom ise kim bilir bu işi nasıl yapıyor.

Firefox'un hızına erişilemeyen yeni sürüm güncellemeleri

Son zamanlarda Firefox'un yeni sürüm hızını takip edebilen varsa ne mutlu ona! 4. sürümün çıktığına sevinemeden ortalıkta 5'i gördüm, daha 5'e geçemeden 6'yı yükledim. Ama kısa bir süre sonra da 7 çıktı!

Wikipedia'ya göre Firefox 3 sürümünün çıkış tarihi 17 Haziran 2008. Firefox 3.5'un çıkış tarihi ise 30 Haziran 2009. Firefox 3.6'nın ise 21 Ocak 2011. Bundan sonra Firefox 4'ün çıkış tarihi olan 22 Mart 2011'e kadar Firefox 3.x sürümleri piyasada 3 yıla yakın kalmış. Ama bundan sonra birileri Mozilla Vakfı'ndakilere ne yaptıysa 6 ayda 4 sürüm gördük. Evet, Wikipedia'ya bakınca her sürümün içinde bazı ciddi değişiklikler yapılmış. Ama bunları her 6 haftada bir çıkacak ana sürümlere dağıtmak gerekli miydi?

Belli ki uymaya çalıştıkları kendilerinin dışında bir hedefleri var. Eskiden şöyle birşey vardı; nispeten bu konulara daha yabancı kullanıcılar IE'nin son sürümünün 9 olmasının FF'un son sürümünün 4 olmasına göre daha fazla tercih edilebilir olduğuna kanaat getirirlerdi (9>4). Mozilla Vakfı da bu yüzden ana sürümünü 9'a kadar hızlı bir şekilde artıracak olabilir. Ama önünde 11. sürüme sahip Opera ve 14. sürüme sahip Google Chrome var :)

Ya da daha makul(!) bir sebeple başkasının takvimine kendini uydurmaya çalışıyor. Google Chrome daha sık güncellemeler yapıyor diye "Ben de yaparım n'olcak?" gibi bir yarışa girmiş olabilir. Lakin dört bir taraftan tepki aldığı (1, 2, 3, 4) kesin. Bu gidişatın çok sürmeyeceği de kuvvetle muhtemel. Bir atın hem hızlı gidip, hem de sık sık bombalama yapamayacağı ata sözleriyle sabit.

Ubuntu'ya Firefox 4 (ve üstünü) kurmak

Microsoft'un IE9'u duyurması ile birlikte Mozilla Vakfı da Firefox 4'ü piyasaya sürdü. IE9, Microsoft'un her zamanki tarzının dışına çıkmış görünüyor. O eski "Kendi tarzımı ben belirlerim, ben internet dünyasının bir numarasıyım" modundan çıkarak ayakları yere basar bir şekilde kullanıcı eğilimlerini doğru değerlendirip popüler trende yönelmiş. En azından 7 ve 8 sürümlerinde yer almayan bir "Download Manager" akıl edebilmiş. IE'nin bir türlü ısınamadığım o eski hantal ve yorucu tarzı 9. sürümde daha akıcı bir arayüze dönüşmüş. Piyasadaki diğer browser'ların beğenilen özelliklerine benzetmeler yapılmış. Bence Download Manager için kısayol olarak Ctrl+J'nin seçilmiş olması bile (Firefox'ta yıllardan beri kullanılan ve Google Chrome'un da uygulamasıyla neredeyse standartlaşan kısayol) Microsoft açısından büyük bir başarı! Bunun yanısıra Google Chrome'a benzer şekilde menü çubuğu ve durum çubuğu olmadan, daha az düğmeye sahip bir arayüz ile Firefox'a benzer büyük "Geri" düğmesi ve durum çubuğunun olmaması Microsoft'un diğer browser'ların varlığını kabul ettiğinin bir göstergesi. Eskiden başka bir browser'dan import bile yapmaya tenezzül etmezken şimdi diğer browser'lar doğrudan import yapabiliyor olması biraz "terbiye olduğu" izlenimini uyandırdı bende :)

Bir sürü yenilikle gelen Firefox 4, görsel arayüzünün ayırt edici öğesi olan "Firefox Menu Button" sadece Windows için tasarlanmış gibi görünüyor. Linux'ta benzer bir işlev olabilir, ama görsel olarak benzerlik yok.

Windows

Linux

Halen Ubuntu 10.04 kullandığım için, Ubuntu'nun adeti olarak Firefox 4.0 kullanmak istiyorsam 11.04'e upgrade etmem öneriliyor. Ama internette bulduğum bir yöntem ile Ubuntu 10.04'e de Firefox 4'ü kurabildim. Uyguladığım adımlar şöyle:

Önce "ppa:mozillateam/firefox-stable"ı Software Sources'a eklemek. Bunu shell'den şu şekilde yaptım:

sudo add-apt-repository ppa:mozillateam/firefox-stable

Ama grafik arayüz tercih edenler için System>Administration>Software Sources'ı açtıktan sonra Other Sources sekmesine gelerek Add butonuna bastıktan sonra ppa:mozillateam/firefox-stable da yazabilirdim. Bazı kaynaklarda ppa:ubuntu-mozilla-daily/ppa'ı eklemekten bahsedilmiş. Ben denediğimde bu bana Firefox'un beta sürümü olan Minefield'i kurdu. Bu benim istediğim birşey değildi.

Bu işlemi grafik arayüzle yaptıktan sonra zaten kendisi bir yenileme yapacak. Eğer shell'den yapıyorsanız bunu elle

sudo apt-get update

şeklinde yapmak gerek. Ardından kurulumu yapmak için shell'den şunu yazdım:

sudo apt-get install firefox-4.0 (*)

(*) 22.Nisan.2011 Not: firefox-4.0 paketinin yerini firefox almış. 4.0'dan sonraki sürümlerin kurulumu için firefox-4.0 değil sadece firefox yazın

Eğer grafik arayüz kullanıyorsanız Update-Manager'de görülen update'lerin en altında firefox-4.0'ü bulabilirsininiz. Bunun dışındaki tüm update'lerinizi yaptıysanız sudo apt-get upgrade de yapılabilir. Ama düzenli olarak her çıkan update'i yüklemiyorsanız bu yöntem sizi yüzlerde megabyte'lık bir download yapmak zorunda bırakabilir.

Herşeye rağmen Firefox özellik zenginliği içinde benim favorim. Yüksek oranda özelleştirilebilirlik ve tutarlılık arayanlar için Firefox hala bir numara!

http://www.libre-software.net/how-to-install-firefox-on-ubuntu-linux-mint
ftp://ftp.mozilla.org/pub/firefox/releases/
http://www.mozilla.org/en-US/firefox/channel/