Sabit diskler için sağlık kontrolü : SMART

Bütün verilerini yalnız bir sabit diskte tutup da bu diski kaybeden herkes gibi ben de diskin bozulmasının işaretinin önceden nasıl alınacağını araştırmıştım bir aralar. Sanki hiç bozulmayacakmış gibi güvendiğimiz sabit disk, bir gün bozuluverir. Yılların eskitemediği bir disk, ya da yeni alınmış bir disk, hiç farketmez.

Bu durumda kalmamak için geliştirilmiş bir teknoloji var: S.M.A.R.T. O noktalara dikkat, neden bilmem, illa ki noktalarla yazılacak.

Büyük verilerle çalışan firmaların yıllarca çalışarak geliştirdikleri bir yöntem. Ama standartlaşma aşamasında biraz cılız kalmış. Bunun sonucunda da tasarım amacı erken uyarı olan bir sistemin, bozulduktan sonra uyarı vermesi gibi bir durum söz konusu olmuş.

Eldeki tek yöntem bu olunca güvenmek lazım, kullanmak lazım. Uzun yıllardır her seferinde bir S.M.A.R.T. değerlerini okuyabilen bir program bulur, o programın "disk bozuluyor" demesini bekledim dururum. Okunan değerler karışıktır. Değerlerin açıklamalarının karışıklığı bir yana, bir de listelenen değerler Current, Worst, Threshold, Raw falan gibi alanlara sahiptir. Hangisine bakıcaz, hangisi önemlidir, bilemezdim bi türlü.

Öncelikle söylemek gerekir ki her üretici her disk için aynı standart verileri sunmuyor. Örneğin üreticinin biri "0x06 Read Channel Margin" verisini sunarken diğer üretici sunmayabiliyor. Hatta aynı üretici farklı model iki diskinde bile aynı veriyi sunmayabiliyor. Standartlaşma aşamasındaki cılızlıktan kastettiğim iki noktadan birisi bu.

Örneğin şu anda kullanmakta olduğum bilgisayarın disklerinin Acronis Drive Monitor ile okunan verileri şöyle:

Görüleceği gibi "Reallocated Sectors Count" alanı "Fail" olarak işaretlenmiş. Yanlız bu değer ile ilgili listelenen 3 tane veri var:

Raw Value = 4
Value = 100
Threshold = 36

Diskin üzerindeki sensörlerden okunan ham veri Raw Value olarak gösteriliyor. Bu ham veri daha sonra normalize edilerek 1 ile 253 arasında bir değere çevriliyor (1 en kötü, 253 en iyi değer). Bu normalize edilmiş değer yukarıdaki resimde Value olarak listelenmiş. Acronis Drive Monitor göstermemiş, ama başka programlarda bir de Worst alanı var ki o da normalize edilmiş veriler içinde şimdiye kadar okunan en düşük değer olarak tanımlanıyor. Threshold olarak gösterilen değer ise eşik değeri: bu değer sağlıklı bir disk için olabilecek en düşük değer. Bu değerin altına düşmeden diskinizin değiştirilmesi öneriliyor.

Bir disk üreticisinin isteyeceği en son şey ürettiği disklerin çabucak bozulmasıdır. Bunun sonucunda da disk üreticileri SMART verilerinin "diskiniz bozuluyor" şeklinde uyarı vermesini istemezler. Bu aşamada standart da onları zorlamadığı için bazı durumlarda disk çok geç uyarı verebilir, veya uyarı vermeden bozulabilir. Dahası bir üretici "SMART uyumlu" olarak ürettiği disk onlarca sağlık parametrelerinden sadece birini sunuyor olabilir. Bunun da standart açısından hiç bir sakıncası yok.

Evet, eksiklikleri var ama yine de bu sistemin sağladığı verileri kullanmak gerek.

Aynı bilgisayarda aynı diskleri için HDD Tune yazılımının sunduğu ekran da şöyle:

Bu araç ise Acronis'in aksine Reallocated Sector Count'un durumunu OK olarak listelemiş, ama onu ve başka iki değeri sarı ile işaretlemiş. Şu sayfada sarı değeri için "Kritik değere çok yakın" açıklaması yapılmış. Aslında örneğin Spin Retry Count için mevcut normalize değer 100, şimdiye kadar okunan en kötü değer de 100, okunan ham veri 0, ama yine de sarı işaretlenmiş. Tamam, 97 eşik değerine çok yakınız, ama disk alındığı günden bu yana 99 bile olmamış ki! Okuyan programların da bu konuda farklı yorumlarının olduğu da aşikar.

Wikipedia'nın SMART ile sayfasında, dikkat edilmesi gereken önemli veriler şöyle listelenmiş:

ID	Değer Adı	Açıklaması
0x05	Reallocated Sector Count	Manyetik disk plakasının üzerinde okuma/yazma hatasına sahip alan sayısı (ham veri). Buradaki veriler sağlam başka bir noktaya taşındıkları için kullanıcı birşey hissetmez, ama bu sayıların çoğalması da bir sorun belirtisidir.
0x0A	Spin Retry Count	Disk plakasını döndüren motorun, çalışma durumuna geçiş için yaptığı başarısız girişim sayısı.
0xB8	End-to-End Error / IOEDC	Diskin cache belleğinden manyetik belleğine kadarki yolda oluşabilecek parity hataları.
0xBC	Command Timeout	Diske gönderilen ve zaman aşımına uğrayan komut sayısı. Sıfırdan farklı olması bir sorunun işareti.
0xC4	Reallocation Event Count	Bozuk alanlardaki verilerin sağlam alanlara kopyalama sayısı. "Reallocated Sector Count" verisinden farklı olarak bu veri başarılı ve başarısız taşıma işlemlerinin toplamıdır.
0xC5	Current Pending Sector Count	Okunamayan ve başka bir yere taşınmak için bekleyen (okunamadığı için taşımak da mümkün değil, ama disk yazılımı bozuk yeri işaretler ve bu verinin üzerine yeni bir veri yazılacağı zaman bunu sağlam başka bir alana yazar) alan sayısı.
0xC6	Uncorrectable Sector Count	Disk üzerinde düzeltilemeyecek okuma/yazma hatalarına sahip alanların sayısı.
0xCA	Soft Read Error Rate	ECC hatalarının sayısı.
0xE6	Drive Life Protection Status	Diskin "Hayat Eğrisi'ne (Life Curve)" göre çalışma durumu.

Bunun dışında elimizdeki bir diskin ne kadar uzun süredir çalıştığını gösteren "0x09 Power-on Hours" alanı da var, bunlara dikkat etmek gerek.